Hasani: Mbajtja e seancës për Qeverinë është jokushtetuese

Ish-kryetari i Gjykatës Kushtetuese, Enver Hasani, aktualisht profesor i të Drejtës dhe Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin e Prishtinës, konsideron se seanca e Kuvendit të Kosovës për zgjedhjen e Qeverisë së re të vendit, e cila është thirrur për të dielën, më 26 tetor, është jokushtetuese.

Në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, Hasani thotë se presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani është ngutur që të dekretojë kreun e Lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti, si mandatar për formimin e ekzekutivit dhe, siç shprehet, në mënyrë arbitrare ka konstatuar konstituimin e Kuvendit të Kosovës.

Konstituimi i Kuvendit është kontestuar nga Lista Serbe, e cila i është drejtuar Gjykatës Kushtetuese pasi nënkryetar i Kuvendit nga radhët e deputetëve serbë u zgjodh Nenad Rashiq, nga Partia për Liri, Drejtësi dhe Mbijetesë.

“Zonja Osmani, me ngutjen e treguar, ka bërë një shkelje serioze të Kushtetutës së Kosovës”, thekson Hasani.

Ai pret që një vendim i Gjykatës Kushtetuese lidhur me kërkesën e Listës Serbe në të ardhmen, si dhe zgjedhja eventuale e Qeverisë së re nga Kuvendi i Kosovës, ditën e diel, do të jenë veprime që do të ndërthuren dhe komplikojnë situatën.

Radio Evropa e Lirë: Profesor Hasani, Gjykata Kushtetuese nuk ka publikuar deri më tash ndonjë vendim lidhur me ankesën e Listës Serbe ndaj zgjedhjes së nënkryetarit serb të Kuvendit, Nenad Rashiq, si dhe për kërkesën për masë të përkohshme. A e shihni si emergjencë një vendim të tillë, pavarësisht se gjykata ka afat ligjor prej 60 ditësh për një vendim, që nga 16 tetori kur Lista Serbe parashtroi ankesën?

Enver Hasani: Pa dyshim që kërkesa e Listës Serbe është qartazi e bazuar dhe ka substancë në raport me meritat e rastit: aktgjykimi i fundit i Gjykatës Kushtetuese e tregon qartë se propozimi i kandidatit për nënkryetar të Kuvendit nga radhët e deputetëve serbë duhet të vijë nga partia ose koalicioni që ka fituar shumicën e votave serbe, dhe që në këtë rast është Lista Serbe. Ky nuk ka qenë rasti, sepse propozimi ka ardhur nga një shqiptar, zoti Dimal Basha, i cili fund e krye ka manipuluar shortin me qëllim mohimin e përfaqësimit politik të përfaqësuesve kushtetues të serbëve të Kosovës.

Emergjenca kryesore, ndërkaq, në raport me masën e përkohshme, lidhet përtej çdo dyshimi me pasojat e pariparueshme që krijohen nga formimi i qeverisë nga Kuvendi i pakonstituuar i Kosovës.

SHIKONI EDHE: Gjykata Kushtetuese konfirmon pranimin e ankesës nga Lista Serbe

Me mandatimin e Kurtit, Osmani "shkeli Kushtetutën"

Radio Evropa e Lirë: Si e shihni dekretimin e liderit të Lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti si mandatar për formimin e Qeverisë së re nga ana e presidentes së Kosovës, Vjosa Osmani, pa një vendim apo aktgjykim paraprak nga Gjykata Kushtetuese për kërkesën e Listës Serbe? A ka pasur afat për një gjë të tillë, që presidentja Osmani është dashur ta ketë parasysh me rastin e dekretimit?

Enver Hasani: Nuk është hera e parë që zonja Osmani e shkel Kushtetutën e Kosovës. Në fakt, në shumicën e kohës, ajo është sjellë në raport me Kushtetutën dhe ligjin sikur ato të mos ekzistonin fare. Ka qenë në një lloj sinkronie me zotin Kurti.

SHIKONI EDHE: Presidentja Osmani e mandaton Kurtin për formimin e Qeverisë së re të Kosovës

Afat nuk ka pasur, por gjykuar nga sjelljet e saj në të kaluarën, kjo ngutje për dekretim lë për të dyshuar për motivet e saj. Siç dihet, zonja Osmani për kryeprokuror të shtetit [v.j. rasti për dekretimin e Blerim Isufajt] ka orientuar palët në procedura të rregullta gjyqësore, jashtë çdo standardi, sepse nuk janë gjykatat e rregullta ato që vendosin për çështjen e zgjedhjes së kryeprokurorit të shtetit. Fundja, zonja Osmani – këtu kemi qenë – ka pritur se çfarë do të thotë Gjykata Kushtetuese kur ka qenë në pyetje kërkesa e saj për konstituimin e këtij Kuvendi, të cilin Lëvizja Vetëvendosje e pati shpallur të konstituar [para aktgjykimit të fundit]. Çfarë ndryshoi tash? Asgjë.

SHIKONI EDHE: Osmani beson se Kosova ka ende kohë ta krijojë Qeverinë e re, e kritikon Listën Serbe për pengesa

Kjo shkelje është më seriozja deri më sot, sepse në mënyrë arbitrare është konstatuar konstituimi i Kuvendit të Kosovës nga ana e zonjës Osmani, përkundër që janë në fuqi tri aktgjykime të qarta të Gjykatës Kushtetuese, të cilat thonë se konstituimi i Kuvendit ndodh vetëm atëherë kur për nënkryetar zgjidhet serbi që propozohet nga partia ose koalicioni i deputetëve serbë që përfaqësojnë shumicën e komunitetit serb në Kosovë. Gjykata, për më tepër, në aktgjykimin e fundit ka treguar se këtë të drejtë e humbin përfaqësuesit serbë vetëm atëherë kur nuk propozojnë kandidatin e tyre për nënkryetar. Ky nuk ka qenë rasti. Faji për moskonstituim ka qenë, gjithnjë sipas aktgjykimit të fundit, te deputetët e Kuvendit të Kosovës, të cilët nuk kanë zbatuar detyrimin kushtetues për zgjedhjen e të gjithë nënkryetarëve të Kuvendit dhe, për rrjedhojë, për konstituimin e Kuvendit.

Zonja Osmani, me ngutjen e treguar, ka bërë një shkelje serioze të Kushtetutës së Kosovës, shumë më të rëndë se rasti [i ish- presidentit të Kosovës, Fatmir] Sejdiu, sepse ka prishur parametrat e funksionimit të organeve kushtetuese. Dekretimi në kohë vikendi mund të ndodhë vetëm në kushte të gjendjes së jashtëzakonshme. Ka precedentë në gjyqësinë kushtetuese evropiane kur janë anuluar dekretet e tilla të dhëna në kohë të tillë, ose kur përllogaritja e afateve nuk ka marrë parasysh kohën e pushimit standard të javës.

Ky dekretim, përveç që është bërë në fundjavë dhe në vigjilje të zgjedhjeve politike, në tërësi cenon funksionin primar kushtetues të presidentit të Republikës – neutralitetin dhe rolin ndërmjetësues e stabilizues të organeve dhe proceseve politike në vend.

Opozita është dashur ta dërgojë rastin e saj në Gjykatën Kushtetuese për shkelje të rëndë të Kushtetutës.

Kuvendi "nuk është konstituuar"

Radio Evropa e Lirë: Ndërkohë, pa pasur një vendim nga Gjykata Kushtetuese lidhur me kërkesën e Listës Serbe, Kuvendi i Kosovës të dielën do të mbajë seancën për zgjedhjen e Qeverisë së re të Kosovës. A prisni ndërthurje dhe komplikime të këtyre dy situatave?

Enver Hasani: Kuvendi i Kosovës nuk është konstituuar sipas urdhrit të tri aktgjykimeve të Gjykatës Kushtetuese, sipas germës dhe frymës së Kushtetutës së Kosovës dhe Rregullores së Kuvendit, e cila është akt me rëndësi kushtetuese, ose “Kushtetuta e Kuvendit të Kosovës”. Mbajtja e seancës për Qeverinë është jokushtetuese fund e krye.

SHIKONI EDHE: Seanca për Qeverinë thirret për të dielën

Pas aktgjykimit të fundit të Gjykatës Kushtetuese, Kuvendi i Kosovës u mbajt dhe në mënyrë brutale shkeli çdo dispozitë të urdhrit të tij. Pushteti, me aleatët e vet në shoqëri civile, sado të paktë, akoma pa u mbyllur seanca, konstatoi konstituimin – diçka që nuk ka ndodhur. Presidenca aprovoi këto konstatime absurde. Ndërkombëtarët heshtën, edhe pse e dinë mirë se gjendja është siç po e them unë.

Nenad Rashiq nënkryetar: Kuvendi mbyll konstituimin

Kjo sjellje nuk mund të mbetet pa pasoja. Në rend të parë, jam shumë i sigurt se kjo çon në përjashtimin e serbëve nga rendi kushtetues kosovar dhe në federalizimin e Kosovës, ku ata do të kenë një hapësirë juridiko-kushtetuese të ndarë nga hapësira e popullit shumicë. Kjo, siç e dimë, është parashikuar me Marrëveshjen e Ohrit dhe me draft-statutin e BE-së. Sjelljet e fundit të pushtetit të Kosovës ndaj serbëve vetëm sa kanë përligjur kërkesat serbe nga Marrëveshja e Ohrit dhe draft-statuti, që tani mund të marrin, dhe sigurisht që marrin, formën e njësisë autonome kushtetuese.

Ndërkombëtarët po heshtin, ndërkaq, me shpresë se qeveria e ardhshme do të dërgojë menjëherë në Gjykatën Kushtetuese draft-statutin e BE-së. Albin Kurti e di, siç e dinë të gjithë, se prioritet absolut i ndërkombëtarëve është dërgimi i draft-statutit [për Asociacionin e komunave me shumicë serbe] në Gjykatë Kushtetuese.

Këtë detyrim ndërkombëtar të Kosovës, që zoti Kurti e ka marrë më 2023, duhet ta zbatojë çdo qeveri që vjen në pushtet. Si duket, këtë më mirë nuk e bën askush tjetër veç vetë zotit Kurti. Pastaj gjërat shkojnë lehtë sepse, siç e dini, aty do të ketë një mekanizëm arbitrazhi që vendos për të drejtat dhe liritë e komunitetit serb në raport me pushtetin qendror në Prishtinë. Kjo është esenca e Republikës së Tretë të Kosovës.

Nëse formohet Qeveria, "ajo do të shpallet jokushtetuese"

Radio Evropa e Lirë: Cilat do të jenë procedurat në rast të një vendimi eventual në ditët në vijim të Gjykatës Kushtetuese në favor ose kundër kërkesës së Listës Serbe?

Enver Hasani: Nëse vjen deri te formimi i Qeverisë së Kosovës të dielën, atëherë është e sigurt se brenda 60 ditëve, e njëjta do të shpallet jokushtetuese. Kështu do të ndodhë në rast se Gjykata Kushtetues e vendos në favor të kërkesës së Listës Serbe.

Nëse Gjykata Kushtetuese shpall si kushtetues konstituimin e Kuvendit të Kosovës, votimin e deputetit Kurti dhe të ministrave të tjerë deputetë, atëherë përfundimisht do të rrënohet parimi themelor kushtetues i formimit të organeve qendrore pas zgjedhjeve dhe, në të ardhmen, konstituimi i Kuvendit dhe formimi i Qeverisë së Kosovës pas zgjedhjeve do të ndodhin sipas raportit të forcave politike dhe bazuar në atë se kush mund të terrorizojë më shumë gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese dhe sistemin e drejtësisë në përgjithësi.

SHIKONI EDHE: Çka nëse Kurti s’arrin ta bëjë Qeverinë?

Nëse Gjykata Kushtetuese shkel mbi tri aktgjykimet e saj për çështje të së drejtës kushtetuese materiale, atëherë do të ketë problem serioz për të mbrojtur rregullat fundamentale të profesionit dhe betimin e dhënë. Unë jam ndier keq, si gjithë komuniteti i juristëve, për terrorin dhe dhunën psikike që gjyqtarët kanë pësuar këta muajt e fundit, por kjo gjendje është kalimtare dhe mbetet në historinë kushtetuese të vendit si diçka e shëmtuar që e bartin mbi supet e tyre, sa të jenë gjallë, ata individë që kanë gjeneruar një terror të tillë primitiv.

Si pasojë e këtij terrori primitiv e brutal, Gjykata në aktgjykimin e fundit ka toleruar shkelje nga praktikat e mëparshme parlamentare dhe nga tri aktgjykimet e saj për ndarje të procedurës, por e ka bërë të qartë detyrimin sublim kushtetues të deputetëve për konstituimin e Kuvendit të Kosovës. Ky lëshim procedural, megjithatë, nuk mund të shërbejë si shembull për aspektin material të shkeljeve të rënda kushtetuese që kanë ndodhur në mbledhjen e fundit të Kuvendit të Kosovës, të cilën pushteti e shpalli të konstituuar. Me sa duket, lëshimi procedural është keqkuptuar nga pushteti, për të vazhduar edhe më brutalisht me sulmin ndaj sistemit kushtetues.

Gjykata Kushtetuese, me rastin e vendosjes, sigurisht vendos edhe për fatin e vendimeve të një qeverie jokushtetuese dhe joligjore, sepse është prerogativë ekskluzive e saj. Ju e dini se në rastin [e ish-presidentit të Kosovës, Behgjet] Pacolli dhe në disa raste më pas, Gjykata Kushtetuese ka shpallur jokushtetues procedurën e zgjedhjes, por ka lënë në fuqi aktet juridike të nxjerra nga organet e tilla të formuara në mënyrë jokushtetuese. Ky është standard i gjyqësisë kushtetuese evropiane.