Familja 3-anëtarëshe Danilloviq nga Leshaku, në veri të Kosovës, ka edhe rreth 20 ditë afat për të shembur shtëpinë e ndërtuar në mënyrë të paligjshme; në të kundërtën, ajo do të rrënohet nga një kompani për rrënime të tilla, me shpenzimet e saj.
Këtë paralajmërim, familja Danilloviq e mori më 28 maj nga autoritetet lokale, me urdhër të Ministrisë së Punëve të Brendshme të Kosovës, e cila pretendon se shtëpia e kësaj familjeje është ndërtuar në tokën e saj.
Pikërisht pranë shtëpisë, të cilën familja Danilloviq e ka ndërtuar pa leje më shumë se një dekadë më parë, ndodhet një stacion i policisë, të cilin autoritetet e Kosovës e kanë ndërtuar vitin e kaluar.
Atëkohë, në shtator të vitit 2024, në vendosjen e gurthemelit për ndërtimin e këtij stacioni policor ka marrë pjesë edhe kryeministri aktual i Kosovës, Albin Kurti.
Këtë veprim, Beogradi zyrtar e ka përshkruar si “vazhdim të pushtimit politik policor” të veriut të Kosovës.
Leshaku, përndryshe, gjendet rreth 10 kilometra larg pikës kufitare me Serbinë, Jarinje.
Mbi 15 familje të këtij fshati përballen me kërkesën e njëjtë: t’i rrënojnë objektet e ndërtuara ilegalisht në afërsi të stacionit të policisë deri më 28 qershor.
Radio Evropa e Lirë pyeti MPB-në e Kosovës se çfarë planifikon të bëjë me tokën ku janë ndërtuar objekte të paligjshme, por, deri në publikimin e këtij artikulli, nuk mori përgjigje.
Autoritetet lokale në Leposaviq thonë se toka në të cilën janë ndërtuar këto objekte, i përket stacionit të policisë, përkatësisht Ministrisë së Punëve të Brendshme të Kosovës, dhe se i kanë ftuar pronarët për negociata, rreth dy muaj më parë, por se ata nuk janë përgjigjur.
Tani, Marina Bogojeviq, nënkryetare e Komunës së Leposaviqit në Kosovë, thotë për Radion Evropa e Lirë se shanset për t’i ndihmuar banorët, janë minimale, megjithëse shpreson për “disa lëshime”.
Pronarët e objekteve të ndërtuara pa leje pranojnë se nuk u janë drejtuar autoriteteve lokale të Kosovës në Leposaviq për ndihmë, por thonë se planifikojnë ta bëjnë një gjë të tillë.
“Të na mundësohet legalizimi”
Ana Danilloviq thotë se familja e saj do të “mbetet në rrugë” nëse MPB-ja e Kosovës ia rrënon shtëpinë.
Ajo kërkon që të mundësohet legalizimi i objektit, duke shtuar se “askush nuk ik nga përgjegjësitë e veta”.
Duke folur për Radion Evropa e Lirë, ajo thotë se, në vitet e para pas luftës, nuk ka pasur mundësi të marrë leje ndërtimi dhe se deri tani “askush nuk i ka penguar”.
Deri në nëntor të vitit 2022, Komunën e Leposaviqit e ka udhëhequr Lista Serbe - partia më e madhe e serbëve të Kosovës, e cila gëzon mbështetjen e Beogradit.
Atëkohë, ajo ka marrë vendim politik për t’u larguar nga institucionet e Kosovës.
Meqë serbët lokalë i kanë bojkotuar zgjedhjet lokale, pas thirrjes së Listës Serbe, pushtetin e ka marrë kryetari shqiptar, Lulzim Hetemi.
“Ne jemi për legalizim, ne jemi për këtë. Do të donim ta rregullonim më së miri dhe ta zgjidhnim. Mirëpo, situata është e tillë, (është) çështje politike. Nuk na lejojnë ta legalizojmë. Ne do ta bënim atë me qejf dhe nuk duam të largohemi nga këtu”, thotë Danilloviq.
Zoran Milkoviq mendon, gjithashtu, se çështja e rrënimit të objekteve të ndërtuara pa leje është “politizuar”.
Ai e ka ndërtuar shtëpinë e tij para rreth 20 vjetësh.
Sipas tij, “qytetarët janë lojalë” dhe “nuk përbëjnë kërcënim për askënd” - ata “duan vetëm t’u jepet mundësia për legalizim”.
“Po zbatohet një lloj diskriminimi negativ ndaj nesh. Nuk na ofrohet asnjë zgjidhje, asnjë kompromis, asnjë rrugëdalje. Për mua, kjo vërtet nuk ka kuptim”, thotë Milkoviq për Radion Evropa e Lirë.
Milkoviq përsërit se vetëm “vullneti i mirë” i autoriteteve të Kosovës është i nevojshëm për “zgjidhjen” e kësaj çështjeje.
“Unë besoj se ky është më shumë një vendim politik, sesa një vendim real. Ne nuk paraqesim asnjë rrezik për askënd. Ne jemi për bashkëjetesë, për mbijetesë, për të jetuar këtu. Ata duhet të na japin një dorë, një mundësi. Ne duam të paguajmë për legalizimin, duam të paguajmë për tokën. Asgjë nuk është e kontestueshme nga ana jonë, vetëm të na lënë të jetojmë”, thotë Milkoviq.
Në tre vjetët e fundit, për shkak të tensioneve të larta në veri, autoritetet e Kosovës kanë rritur praninë e policisë dhe kanë ndërtuar disa stacione të reja policore.
Në janar të vitit 2023, Qeveria e Kosovës ka nisur procesin e shpronësimit në komunat Leposaviq dhe Zubin Potok për ndërtimin e stacioneve dhe bazave të reja policore.
Ky veprim është kundërshtuar nga banorët serbë lokalë dhe është kritikuar nga bashkësia ndërkombëtare, me arsyetimin se i gjithë procesi ka qenë jotransparent dhe se vendimi përfundimtar për shpronësim në veri është marrë pavarësisht procedurave të hapura gjyqësore.
Edhe Dragan Vulloviq ka ndërtuar një objekt para rreth 20 vjetësh, pa leje. Sot shfrytëzohet për dyqane dhe restorante.
Ai beson se ka probleme shumë më të mëdha sesa ndërtimet e paligjshme në komunën e Leposaviqit.
“Këtu problemi është papunësia, gjithçka është problem. Popullata po largohet, të gjithë i mbyllin sytë. Unë do të përpiqem ta ruaj qetësinë time, e ato (autoritetet e Kosovës) do të përpiqen ta bëjnë atë...”, thotë Vulloviq.
Çfarë thonë autoritetet lokale në Leposaviq?
Nënkryetarja e Komunës së Leposaviqit, Marina Bogojeviq, thotë se njoftimet për detyrimin e shpërnguljes dhe largimin e objekteve pa leje, u janë dorëzuar qytetarëve që jetojnë pranë stacionit të policisë në Leshak me urdhër të Ministrisë së Punëve të Brendshme të Kosovës.
“Tokat ku ata i kanë ndërtuar objektet, i përkasin stacionit të policisë”, thotë ajo për Radion Evropa e Lirë, duke shtuar se autoritetet lokale nuk kanë informacione se çfarë planifikon të bëjë Ministria e Punëve të Brendshme me ato toka.
Bogojeviq thotë se komuna mund të veprojë, eventualisht, si ndërmjetëse në negociatat mes qytetarëve dhe Ministrisë së Punëve të Brendshme të Kosovës, por se nuk ka asnjë fuqi vendimmarrëse.
“Megjithatë, shpresoj se do të ketë disa lëshime”, shton ajo.
Deri në publikimin e këtij artikulli, Ministria e Punëve të Brendshme e Kosovës nuk iu përgjigj pyetjes së REL-it nëse është e mundur që të arrihet ndonjë “zgjidhje kompromisi” me pronarët.
Lista Serbe dhe Beogradi zyrtar, deri më tani, nuk janë deklaruar lidhur me çështjen e objekteve pa leje në Leshak, pranë stacionit të policisë.
Kjo nuk është një gjë e zakonshme, pasi, në të shumtën e rasteve, reagojnë sa herë që institucionet e Kosovës zbatojnë ndonjë vendim në komunat me shumicë serbe.
Ndërtimet e paligjshme në jug të Ibrit
Në gjithë territorin e Kosovës janë mbi 350.000 objekte të ndërtuara pa leje - prej tyre rreth 40.000 gjenden në kryeqytet - në Prishtinë.
Procesi i legalizimit është duke shkuar ngadalë, për shkak të zvarritjes së trajtimit të objekteve pa leje, por edhe për shkak të mungesës së interesimit nga vetë qytetarët.
Ndërtimet pa leje në Kosovë kanë nisur pas periudhës së luftës më 1999, kur qytetarë dhe biznesmenë kanë ndërtuar apo rindërtuar objekte pa i respektuar procedurat ligjore apo planet urbanistike.
Arsyeja kryesore për ndërtimet pa leje pas luftës, ka qenë vakumi institucional që ka pasuar në atë periudhë.
Përballë mijëra ndërtimeve pa leje dhe pamundësisë për t’i rrënuar të gjitha, autoritetet në Kosovë kanë bërë përpjekje të gjejnë zgjidhje përmes procesit të legalizimit.
Në vitin 2014 ka hyrë në fuqi një ligj që u ka mundësuar qytetarëve dhe bizneseve t’i legalizonin objektet e ndërtuara pa leje deri në atë kohë.
Procesi parashikohej të zgjaste tre vjet dhe të zbatohej nga komunat.
Sazan Ibrahimi, udhëheqës i Asociacionit të Komunave të Kosovës, i cili ka marrë pjesë në hartimin e këtij ligji, thotë se ai nuk ka pasur sukses, për shkak të mungesës së interesimit nga qytetarët.
Sipas këtij ligji, taksat për legalizim kanë variuar nga 6 deri në 10 euro për metër katror.
Në vitin 2018, pastaj, është miratuar një ligj i ri për zgjidhjen e çështjes së ndërtimeve pa leje. Me të, taksat kanë qenë nga 1 deri në 2 euro për metër katror.
Sipas këtij ligji, të drejtë për të aplikuar për legalizim kanë pasur të gjithë pronarët e objekteve të ndërtuara pa leje deri në vitin 2018.
Ibrahimi, nga Asociacioni i Komunave të Kosovës, thotë për Radion Evropa e Lirë se procesi i legalizimit kërkon angazhim shtesë nga udhëheqësit lokalë dhe burime financiare - gjë që, sipas tij, e ngadalëson tërë procesin.
Ai thekson se një nga sfidat më të mëdha është fakti që shumë ndërtime pa leje janë bërë në tokë komunale ose në tokë me rëndësi publike.
Një tjetër problem, sipas tij, është mosrespektimi i standardeve të ndërtimit, që çon në mungesë të hapësirave të gjelbra dhe rrezik në rast të katastrofave natyrore.
Në gusht të vitit 2023, ligji është ndryshuar për të mundësuar shtyrjen e afatit për dorëzimin e kërkesave për legalizim deri në fund të vitit 2025.
Të gjitha objektet që nuk do të legalizohen brenda këtij afati, parashikohet të përfshihen në listën e objekteve për prishje.
